Cursus Herfst & Winter
De cursus "Voorbereiden op herfst en winter in het leven" is ontworpen als een cursus voor volwassenen met een verstandelijke beperking en is qua structuur, opbouw en didactiek vergelijkbaar met de cursus "Gelukkig Oud en Gezond" (Haveman, MJ; Heller,T. & Haveman,JW, 2020). De onderhavige cursus van 4 weken ( 8 lessen van 2 uur) kan op zichzelf staand worden gegeven of als een module na "Gelukkig Oud en Gezond". Vier van de lessen (1a-4a) zijn vooral thematisch-cognitief en de andere vier (1b-4b) vooral emotioneel verwerkend en verdiepend van aard. Deze cursus is bij uitstek geschikt voor mensen met recente of gedeeltelijke rouwverwerking.
De doelgroep van de cursus bestaat uit mensen met een verstandelijke beperking van 40 jaar en ouder. Voor mensen met het syndroom van Down is deze leeftijdsgrens verlaagd tot 30 jaar en ouder, omdat bij hen het verouderingsproces vaak eerder begint. Deze cursus richt zich dus op een leeftijdsgroep die waarschijnliijk al verlieservaringen van vertrouwde personen hebben meegemaakt. De deelnemers zullen zich in een groep van ca. 7 personen verstaanbaar moeten kunnen maken en op een basisniveau kunnen begrijpen.
In een tweedaagse gecertificeerde "train-de-trainer" cursus worden gespecialiseerde begeleiders opgeleid om deze cursus zelfstandig aan mensen met een verstandelijke beperking te kunnen geven. Daarbij hoort de koffer "winterkleren".
Waarom deze cursus?
"Sterven" en "dood" zijn belangrijke thema's bij de begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking gezien hun lichamelijke kwetsbaarheid voor ziekten, hogere sterftecijfers en de gebrekkige kennis over ernstige lichamelijke aandoeningen en te regelen zaken rondom hun dood (Haveman, 2019; Haveman et al. 2013). Een nog steeds stijgend aantal oudere volwassenen met verstandelijke beperking in Nederland en Belgie is slecht voorbereid op deze laatste fase van hun leven. Deze situatie roept tot actie. Bij familieleden, begeleiders maar vooral ook op organisatieniveau (instellingen met veel oudere volwassenen) bestaat een behoefte aan preventie- en interventieprogramma’s, die mensen met verstandelijke beperking voorbereiden op toekomstige verlieservaringen van hunzelf en voor hen belangrijke anderen en die hun helpen bij de verwerking van dergelijke recente en vroegere ervaringen. Voorlichting en bijscholing is belangrijk, maar ook het leren kennen van emotionele aspecten zoals verdriet en rouw. Er zijn dus zowel cognitieve als emotionele doelen. De cognitieve taak bestaat in het weten en herkennen: als de persoon met verstandelijke beperking rouw en verdriet (h)erkent en weet wat dit inhoud, dan is er meer ruimte en begrip om aan verlieservaringen in zijn omgeving mee te doen. Ook leert betrokkene eigen gevoelens van verlies en verdriet bij zich zelf te herkennen en te plaatsen. Rouw kan worden herkent, geuit, besproken en begeleid en men kan misschien samen voorkomen dat iemand vastloopt in de rouw. De cursus heeft ook een emotionele taak, namelijk mensen met een verstandelijke beperking in staat te stellen om hun verlieservaringen te uiten, wensen kenbaar te maken en ook in een latere levensfase meer zelfbeschikking over hun leven uit te oefenen. Veel cliënten kunnen niet vertellen wat het verlies met hen doet. Dit kan zich dan uitten in voor anderen onbegrijpelijk gedrag. Dergelijk gedrag en reacties zijn voor anderen ook vaak moeilijk te duiden omdat zij niet synchroon optreden, dus vaak niet gelijk na het verlies, maar veel later.
Wat zijn de uitgangspunten van de cursus?
Zelfstandige levensplanning
Het leven is fijn om geleefd te worden. De client voert daarbij de regie. De cursus gaat ervan uit dat (a) niet alleen de mogelijkheden en omstandigheden, maar ook de wensen en doelen verschillen van persoon tot persoon; (b) ook ouderen met een verstandelijke beperking kunnen leren en plannen, en (c) zij zelf zeggenschap dienen te hebben over hoe hun toekomstige leven (ook hoe hun laatste levensfase) eruit moet komen te zien. Dit verplicht de sociale omgeving om zinvolle en structurele opties te bieden.
Volwasseneneducatie
De cursus bouwt voort op de kennis en ervaringen van de deelnemers, vult deze aan, maar wil niet primair oorzaken van problemen wegnemen (therapie).
Leren in en met de naaste sociale omgeving
De thematiek van deze cursus kan voor de deelnemers en de directe omgeving beladen zijn. Het is van belang voor alle betrokkenen dat de activiteiten, processen en ervaringen tijdens de cursus gedeeld worden met familieleden en begeleiders. Dit geeft hun de kans geinformeerd te blijven, mee te kunnen denken en met de client mee te kunnen veranderen.
Leren van elkaar en het groepsgevoel
Het creëren van een groepsgevoel en het bevorderen van onderlinge vriendschappen, zijn belangrijke voorwaarden voor de cursus en moeten daarom zorgvuldig ontwikkeld en begeleid worden. De cursist moet door de cursusleiding en -deelnemers met warmte en genegenheid bejegend worden. Men kan elkaar emotioneel steunen, ervaringen delen en voor de ander een rolmodel zijn. Een dergelijke intimiteit kan alleen in een kleinere groep ontstaan. Wel zal er steeds ruimte moeten zijn voor de deelnemers om tijdens de lessen over hun eigen ervaringen te vertellen evenals de cursusleiders dit kunnen doen. De lessen moeten zo gegeven worden dat de cursisten die reeds een bepaalde ervaring, vaardigheid of kennis hebben, hierover aan hun medecursisten kunnen vertellen.
En meer….